MỘT KIỆT TÁC GIÁ RẺ CÓ ĐÁNG ĐỂ SƯU TẦM

      Hàng năm trước và sau các cuộc đấu giá mùa xuân và mùa thu, một số lượng lớn các phương tiện truyền thông theo dõi và đưa tin về các cuộc đấu giá "cực phẩm" và "hàng khủng". Các tác phẩm nổi tiếng của những họa sỹ nổi tiếng thường không thể tiếp cận được và xuất hiện như một điểm nóng tin tức. Tiêu đề trên trang nhất của tin tức nghệ thuật.

      Từ số liệu thống kê của thị trường nghệ thuật, chúng ta cũng có thể thấy rằng sự phân cực của thị trường thứ cấp là vô cùng rõ ràng. Trong số đó, ở một đầu tầm giá cao là những “kiệt tác” của các họa sỹ tên tuổi, số lượng khan hiếm và giá trị sưu tập cao, trước nhu cầu quá nhiều, họ thường thực hiện luân chuyển qua cơ chế giá cả, thường xuyên phải trả giá cao. Nhưng ngoài những tác phẩm đại diện được định giá cao, thì những tác phẩm giá rẻ của các bậc thầy cũng đáng sưu tầm ? Và những loại kiệt tác nào được bán với giá rẻ? 

Phân bổ lượng giao dịch và lượng giao dịch trên thị trường nghệ thuật thứ cấp năm 2019 theo phạm vi giá  từ
"Báo cáo thị trường nghệ thuật Art Basel 2020"

Claude Monet "The Painter Azaisé"
Charcoal / Paper
40,3 × 30 cm.
Giá giao dịch: 56.250.000 USD

Bản in bằng đồng (kẽm) khắc bụi "Nadia" của Henry Matisse / giấy Marais
43,5x34,9 cm.
Giá giao dịch: 10.000 USD

     Các chủ đề/ hình thức thể hiện sáng tạo thường không phải là đại diện cá nhân của những danh họa.
     Phong cách sáng tạo của các bậc thầy nghệ thuật thường độc đáo và rất dễ nhận biết. Lấy chủ nghĩa Ấn tượng làm ví dụ. Cho dù đó là những khung cảnh đa dạng của Monet, những người phụ nữ tươi sáng và ấm áp của Renoir hay những cảnh đường phố nhộn nhịp của Pissarro, bắt đầu từ đó, nghệ sĩ đã mạnh dạn từ bỏ những khái niệm và công thức sáng tạo đã được chấp nhận từ lâu và hoàn thành chúng. Những thay đổi về màu sắc và hình dạng trong tranh. Cách thể hiện nghệ thuật hiện đại hơn mà họ đang tìm kiếm đã thay đổi cách các nghệ sĩ nhìn thế giới và có tác động sâu sắc đến các thế hệ sau.
     Nghệ sĩ trường phái ấn tượng được biết đến như những người tiên phong của nghệ thuật hiện đại, nhưng họ cũng đã chuyển sang sáng tạo mới sau khi được giáo dục nghệ thuật truyền thống và bắt chước những kiệt tác của tiền bối đi trước. Những tác phẩm của họ thường mang bóng dáng của học thuật. Bị giới hạn bởi khả năng và kinh nghiệm bản thân, những tác phẩm này thậm chí không mấy ấn tượng và hấp dẫn. Do đó, cả ở cấp độ học thuật và cấp độ thị trường, những sáng tạo ban đầu của họ thường kém hơn những tác phẩm đỉnh cao của họ.
     Chủ đề sáng tạo nổi tiếng nhất của nhà ấn tượng Degas bao gồm múa ba lê, cơ thể người và đua ngựa. Nhưng trên thực tế, trong giai đoạn đầu sáng tác của mình, Degas thiên về phong cách cổ điển, tập trung vào việc tạo ra các chủ đề lịch sử và chân dung. Mặc dù loại công việc này đủ để chứng minh sức mạnh sáng tạo của Degas, nhưng nó không đủ tiêu biểu và giá trị tương đối thấp. Hình ảnh dưới đây là một bức tranh sơn dầu đầu tiên được tạo ra bởi nghệ sĩ vào năm 1871.
Edgar Degas "Ba đầu"
sơn dầu / canvas
38x46 cm
Giá bán: 50.700 ER
     Nguyên liệu tạo ra rất đơn giản và dễ kiếm,và chi phí sáng tạo "thực tế" thấp.
     Olav Velthuis đã đề cập trong "Cách định giá tác phẩm nghệ thuật" rằng trong tất cả các kỹ thuật nghệ thuật mà nghệ sĩ sử dụng, Sơn mài, sơn dầu và cây acrylic đều được sử dụng. Các tác phẩm đắt tiền nhất được vẽ trên vải như dầu mỡ axit hoặc Tempera. Tiếp theo là sản xuất in ấn, phác thảo, màu nước, thủy tinh, điêu khắc và các vật liệu khác. Theo thống kê của Versus năm đó, trên thị trường nghệ thuật Hà Lan, trung bình một bức tranh khắc có giá 1.991 Euro rẻ hơn một bức tranh sơn dầu tương tự. Một trong những yếu tố ảnh hưởng chính là "khả năng tái sản xuất". Lấy bản in làm ví dụ, như một phần mở rộng của tác phẩm gốc, giá bản in giới hạn nhìn chung chỉ bằng 1/20 bản gốc, nếu số lượng không hạn chế, thậm chí là “sản xuất hàng loạt” thì tác phẩm càng khan hiếm càng khó đảm bảo và giá tương đối thấp hơn.
    Munch được biết đến rộng rãi với loạt phim "The Scream". Giá cao nhất của bộ truyện được ấn định bởi bức tranh mực in trên bìa cứng, đây cũng là kỷ lục giao dịch cao nhất trong tất cả các tác phẩm của ông. Theo thống kê, có 2 loại sơn tempera, 1 toner và 1 crayon có cùng chủ đề là “Scream”. Munch đã tái tạo khoảng 45 bản in thạch bản dựa trên The Scream vào năm 1893. Hình thứ hai dưới đây cho thấy tác phẩm đắt giá nhất trong loạt. Hình thứ ba dưới đây là một bản phác thảo bằng bút được tạo ra vào năm 1892.
Edward Munch
Mực / bìa cứng "Scream"
79 × 59 cm
Giá giao dịch: 120.000.000 USD
Edward Munch
in thạch bản "The Scream" / khổ giấy
44,2 × 25,2 cm (khổ tranh)
được bán với giá 1,805 triệu bảng Anh
Bản phác thảo bút "Scream" của Edward Munch
23 × 18 cm.
Giá giao dịch: 150.000 RMB
 
     Kích thước Tác phẩm
     Kích thước nhỏ của tác phẩm cũng là một trong những yếu tố chính ảnh hưởng trực tiếp nhất đến việc định giá tác phẩm nghệ thuật. Mối tương quan giữa kích thước của tác phẩm và giá cả đã được khẳng định trong vô số nghiên cứu, đó là đối với cùng một nghệ sĩ, tác phẩm có kích thước càng nhỏ thì giá càng thấp và giữa hai điều này có mối tương quan thuận chiều. Trong các báo cáo khảo sát thị trường nghệ thuật do các tổ chức lớn đưa ra hàng năm, số liệu “giá trên một đơn vị diện tích” thường xuất hiện. Khi áp dụng cho các bức tranh và thư pháp Trung Quốc với các chất liệu sáng tạo thống nhất, "giá mỗi foot vuông" được trình bày. Hiệu suất thị trường của tác phẩm của một nghệ sĩ cũng có thể được đo lường ở một mức độ nhất định , "kích thước tác phẩm càng nhỏ, giá giao dịch càng thấp".
Giấy bút chì "Người phụ nữ nằm nghiêng" của Henry Matisse
26 × 34 cm
Giá bán: 10.000 USD
 
     Những tác phẩm giá rẻ của họa sỹ có đáng mua không?
     Danh tiếng của nghệ sĩ được nâng cao và giá trị của tác phẩm được bảo tồn
     Từ thời kỳ Phục hưng, các nhà sản xuất nghệ thuật đã dần thay đổi từ những người thợ thủ công thành những nghệ sĩ độc đáo và sáng tạo và dần dần có được vị thế đặc biệt trong xã hội. "Thuật ngữ phê bình cho lịch sử nghệ thuật" (1996) tin rằng tiêu chí để đánh giá "giá trị" của một tác phẩm nghệ thuật là: "Thiên tài - không phải sự khéo léo; độc đáo - không đắt tiền và độc đáo - không tuân theo các quy ước." Những điểm này đã trở thành những giá trị mới. Vì vậy, mặc dù có nhiều người tham gia sáng tạo nghệ thuật, nhưng lại có ít bậc thầy về nghệ thuật, phương pháp đánh giá tác phẩm nghệ thuật rất đa dạng, khó đoán định được biến động giá cả thị trường.
     Trong bối cảnh này, danh tiếng của nghệ sĩ đã trở thành một quy tắc định giá tương đối đáng tin cậy và có thể thực hiện được. Cả hai bên tham gia giao dịch thậm chí đôi khi không cần phải xem xét nhiều lần về chất lượng và giá trị nghệ thuật của tác phẩm mà có thể trực tiếp nâng ngưỡng định giá tác phẩm. Sức mạnh của các bậc thầy hội họa thường được đánh giá bởi nhiều chuyên gia trong ngành nghệ thuật bao gồm: phòng trưng bày, giám tuyển, nhà phê bình, thẩm định viên, v.v..., qua nhiều vòng thẩm định giá trị từ thị trường sơ cấp đến thị trường thứ cấp và quan trọng nhất là: "nhiều năm sau, nhất là những nghệ sĩ sau khi qua đời, những đóng góp của họ cho lịch sử nghệ thuật cuối cùng cho thấy giá tranh trên thị trường mỹ thuật đã ổn định từ lâu, giá tăng chậm theo sự phát triển của thị trường". 
     Sản lượng các tác phẩm của một nghệ sĩ bậc thầy trong cuộc đời của ông ấy là có hạn và nguồn cung cấp ít ỏi.  
     Thậm chí các tác phẩm huyền thoại của Picasso có thể không bán được. Một mặt khiến người mua nghi ngờ về giá trị sưu tập của các tác phẩm, mặt khác cũng có lý do khiến các nhà sưu tập hoặc nhà đấu giá trước đó đã định giá quá cao. Vì vậy, mặc dù những tác phẩm không bán được thường rất đáng tiếc và thậm chí còn phủ bóng lên tác phẩm, nhưng trong phân tích cuối cùng, hiện tượng tác phẩm không bán được chỉ là phản hồi của thị trường về “nhận thức lệch pha cung cầu”.
     "Sự không phù hợp về nhận thức" có thể được điều chỉnh bởi thị trường, nhưng nghệ thuật không phải là một thứ hàng hóa vô hạn và có thể tái sản xuất và số lượng của nó là có hạn - sự nghiệp sáng tạo của một nghệ sĩ không thể kéo dài vô thời hạn, điều này hạn chế số lượng bên cung. Khi nó được công nhận rộng rãi hơn, trong khi các nhà sưu tập hiện tại không muốn bán nó, nhu cầu của thị trường đối với các tác phẩm của các bậc thầy nghệ thuật sẽ tăng lên trong thời gian dài. Và điều này không chỉ bao gồm sự cạnh tranh của mọi người về quyền sở hữu kiệt tác của danh họa bậc thầy (giá cao cấp), mà còn là sự khẳng định về tác phẩm của bậc thầy (bất kể giá nào). Ngay cả một bức thư có chữ viết tay của một nghệ sĩ bậc thầy cũng có thể được bán với giá cao: chỉ trong năm nay, bức thư duy nhất được tìm thấy có cả chữ viết tay của Van Gogh và Gauguin đã được bán với giá 210.000 euro.
     Khi cầu vượt cung, mặt bằng chung của các tác phẩm chắc chắn sẽ tăng trong một thời gian dài. Vì vậy, bất cứ khi nào một kiệt tác xuất hiện trên sàn đấu giá và mức giá ban đầu của nó là hợp lý, nó chắc chắn sẽ bị người mua đuổi theo.
Bản viết tay về Nghệ thuật Sơn mài Việt Nam của danh họa Trần Văn Cẩn 

     Giá trị nghiên cứu: Chứng kiến ​​sự nghiệp nghệ thuật và quỹ đạo sáng tạo
     Không chỉ các nhà sưu tập, phòng trưng bày, bảo tàng nghệ thuật và các thị trường nghệ thuật khác tham gia trực tiếp đều muốn sở hữu tác phẩm của những họa sỹ nổi tiếng, mà công chúng cũng háo hức muốn xem những huyền thoại trong thế giới nghệ thuật. Vì vậy, bất cứ khi nào tổ chức một cuộc triển lãm hồi tưởng hoặc cuộc triển lãm cuộc đời của một bậc thầy nghệ thuật nào đó, thường rất khó tìm được vé; phòng trưng bày nghệ thuật đơn lẻ tập trung và được đặt theo tên của một nghệ sĩ nổi tiếng là điểm đến quen thuộc của vô số người yêu nghệ thuật. Những bảo tàng này thường có thông tin đầy đủ về nghệ sĩ từ khi bắt đầu sáng tạo cho đến đỉnh cao của nghệ thuật, từ các tác phẩm cổ điển đến các bức thư bản thảo, có thể phản ánh rõ hơn sự nghiệp nghệ thuật và quỹ đạo sáng tạo của nghệ sĩ.

Lớp học Sơn mài của Trường đại Học Mỹ thuật Việt Nam 

     Sự sáng tạo của các bậc thầy trong các thời kỳ khác nhau phản ánh sự hiểu biết của họ về cuộc sống và nghệ thuật ở các giai đoạn khác nhau và những tác phẩm này cũng đã chứng kiến ​​sự trưởng thành của nghệ sĩ trong suốt chặng đường. Một số tác phẩm thời kỳ đầu của các họa sỹ bậc thầy có vẻ còn non nớt, chưa hoàn thiện về phong cách có thể không rõ ràng về giá trị, nhưng chúng vẫn có giá trị nhất định cho việc nghiên cứu, triển lãm và sưu tầm.

Thể hiện cái nhìn sâu sắc và sức mạnh của các nhà sưu tập và danh tiếng của các Họa sỹ bậc thầy có thể chứng minh nhiều hơn sức mạnh của các nhà sưu tập. 

Tác phẩm Mưa rừng - Họa sỹ Nguyễn Hữu Thông

     Đôi khi, hành động mua “tác phẩm lỗi thời”, “sản phẩm kém chất lượng” của các họa sỹ bậc thầy cũng bị thế giới bên ngoài chỉ trích. Vì vậy, khi bị hấp dẫn bởi tên tuổi, dù có cả “vầng hào quang” nghệ sĩ nổi tiếng, các nhà sưu tập cần cân nhắc kỹ lưỡng, đánh giá hợp lý giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử của loại hình tác phẩm này.
     Cũng cần lưu ý rằng, một số tác phẩm của các nghệ sĩ nổi tiếng thực sự là “vùng lõm giá trị”, những tác phẩm có giá trị hoàn toàn mới có thể khai thác được nên có không gian thưởng thức lớn hơn; nhưng cũng có một số tác phẩm có chất lượng không được như mong đợi, khả năng trình diễn trên thị trường cũng khó đáp ứng được kỳ vọng của người dân. Nhận thức của bậc thầy nghệ thuật.
     Ngày nay, người ta có suy nghĩ nhiều hơn về “mối quan hệ giữa nghệ sĩ và tác phẩm” và việc hoàn thành sáng tạo nghệ thuật khó có thể được đánh dấu bằng cách “đặt bút” hay “gắn kết”. Việc cân đo uy tín của người nghệ sỹ sáng tạo và giá trị của bản thân tác phẩm đã trở thành phép thử cho tầm nhìn và sức mạnh của người sưu tập.

#NguyễnTrọngHoàngHải